Italijanska politika je nakon završetka dva svetska rata bila vrlo čudan spektar ideologija, zahvatajući brojne grupe na levici i desnici. Međutim, još fascinantnije je bilo prisustvo tajnih društava i loža. Jedna od poznatijih grupa bila je Propaganda Due (P2), koja je okupljala mnoge uticajne ličnosti.
17. marta 1981., u toskanskom gradu Areco, specijalne antikorupcijske snage upale su u dom lokalnog proizvođača dušeka Liča Đelija (na slici), osumnjičenog za veze sa dvojicom odbeglih bankara, Robertom Kalvijem i Mikeleom Sindonom. Za njih se govorilo da su članovi tajne masonske lože Propaganda Due, te je policija pretresla Đelijeve dokumente tražeći informacije o beguncima. Umesto toga, pronađen je kompletan spisak članova lože, sa čak 962 imena. Posebno iznenađenje bilo je ime komandanta italijanske finansijske policije, Oracija Đaninija, koje je takođe bilo na spisku.
Imena sa P2 spiska uključivala su 119 visokih vojnih oficira, 22 policijska zvaničnika, 59 poslanika, 30 novinara i 128 šefova korporacija. Među njima su bila i imena šefova sve tri italijanske obaveštajne agencije. Zbog raspona uticajnih ličnosti, spisak je okarakterisan kao imenik italijanske „tajne vlade“. Istraga je utvrdila da je P2 loža imala najmanje 2.400 članova, od kojih su neki bili članovi unutrašnje tajne lože. Đeli je imao prijatelje u najvišim krugovima društva i lično je bio predvodnik P2. Njegova braća su ga zvala „Kraljevska kobra“, a on im je uzvraćao sa Frati Neri ili Crna braća.
Rođen 1919., Ličo Đeli je odrastao pod fašističkim režimom Benita Musolinija. Pridružio se Fašističkoj partiji 1938. i služio kao dobrovoljac Crnokošuljaša u Španskom građanskom ratu. Đeli je sarađivao sa nemačkom vojskom i SS-om tokom Drugog svetskog rata. I nakon rata je ostao profašistički orijentisan. Kasnije je stupio u kontakt sa figurama poput princa Junia Borgezea. Zajedno su bili članovi Italijanskog socijalnog pokreta, vaskrsle fašističke stranke, koja se 1956. pretvorila u malu nasilnu sektu pod imenom Novi poredak. Još jedan od Đelijevih saboraca bio je Stefano Dele Čiaje, kome je pripisano kreiranje „Strategije napetosti“, terorističke doktrine koja je sejala nesigurnost i strah. Dele Čiaje je 1960. regrutovao tajno društvo iz redova Novog poretka, nazvano Nacionalna avangarda, kao udarnu pesnicu protiv levičarskih organizacija.
Dakle, tri naizgled različite grupe bile su organizacije iste grupe ljudi. Italijanski socijalni pokret je bio masovna politička stranka, Novi poredak svojevrsni neofašistički think-tank, dok je Nacionalna avangarda okupljala ulične borce i teroriste. Kao formalno odvojeni entiteti, nisu se mogli automatski okriviti za postupke onog drugog. Uvek se sumnjalo u koordinaciju ove tri grupe, na mnogo višem nivou. Sumnje su se obistinile u decembru 1963., kada je Ličo Đeli uveden u rimsku masonsku ložu i stavljen pod jurisdikciju italijanske lože Velikog Orijenta. U članstvo ga je uveo političar i socijalista Lino Salvini, koji će nakon toga postati veliki majstor italijanskog Velikog Orijenta. Iako je Đeli bio fašista, odanost tajnom društvu prevazilazila je njihove političke razlike. Postavši masonski veliki majstor 1966., Salvini je zadužio Đelija da obnovi gotovo ugašenu P2 ložu. Đeli je tada počeo da regrutuje nove članove, i tu je visoka politika ušla u priču.
Nakon rata, politička moć se koncentrisala na desnom centru (hrišćanske demokrate) i krajnjoj levici (komunisti), dok su umereno levi socijalisti bili treći po snazi. Fašizam i desnica su bili uspavani, ali ne i sasvim poraženi. Iako su demokrate bile jake, nisu mogle da pobede udružene levičarske partije. U nameri da spreče komuniste da preuzmu kontrolu nad vladom, privukli su socijaliste kao svoje mlađe partnere. S druge strane, neofašisti su bili protiv komunista i tako je došlo do „približavanja interesa” između demohrišćana, socijalista i fašista. Bilo je važno sakriti ovo savezništvo od javnosti, a P2 loža je bila zgodan način da se to učini.
Poreklo P2 lože može se pratiti do 1870., kada je uspostavljena kraljevina Italija. Papa Pije IV je bio najveći gubitnik ujedinjenja, ostavši bez većine svojih teritorija. Negirao je legitimitet kraljevstva i ekskomunicirao svakoga ko mu je služio, uključujući i kralja. Italijansku državu je proglasio produktom „revolucije“, optužujući masone za njeno stvaranje, što nije bilo daleko od istine. Loža Velikog Orijenta, kao lider italijanske masonerije, bila je na tragu revolucionarne politike i anticrkvenjaštva. Klement XII je izdao prvi papski dekret protiv masonerije 1738., kao i najmanje sedam papa posle njega. I sam Pije IX je najmanje šest puta osudio bratstvo između 1846. i 1873. godine.
Đuzepe Macini, kum italijanske masonerije, takođe je bio kum nacionalnog ujedinjenja. Kao stari zaverenik i pripadnik tajnog društva, Macini je oklevao da prihvati italijansku monarhiju. Predložio je stvaranje tajnih loža (loggia coperta) koje su prikrivale ulogu masona u italijanskoj politici. Jedna takva loža, Propaganda Massonica, osnovana je oko 1876., i od tada je poznata kao Propaganda Uno. Musolini je zabranio udruženje 1925. i potisnuo italijanske masone u političko podzemlje za narednih 20 godina. Onda su 1947. novim ustavom zabranjene tajne organizacije; P2 je preobraćena u redovnu ložu, koja je mirovala dok je Đeli nije preuzeo krajem 1960-ih. Ubrzo nakon toga, P2 se umešala u zaveru za svrgavanje vlade.
Rane ’60-te godine obeležene su protestima levice i radničkim nemirima. Vrhunac ovog procesa bila je jesen 1969., poznata kao Vruća jesen (Autunno Caldo). Nakon što su komunistima pripisani brojni bombaški napadi, tenzije su eskalirale u decembru 1970., kada se dogodio pokušaj državnog udara, poznat kao Golpe Borghese.
(Wondrium-ZTP, foto: la Repubblica)
