Naučnici moraju da uzmu u obzir razne varijable kada prognoziraju gubitak leda na Antarktiku dok se svet zagreva. Sada moraju da uzmu u obzir ogromnu reku koja teče dužinom od oko 460 kilometara duboko ispod leda, što je duže od reke Temze koja protiče kroz London. Stručnjaci kažu da novootkriveni vodeni tok i njegovi rukavci mogu značajno da utiču na način na koji glacijalni led iznad njega teče i topi se.
Istraživači su do ovog otkrića došli koristeći kombinaciju radarskog osmatranja i modeliranja vodotokova. Ispitivano područje obuhvata led sa istočnih i zapadnih ledenih pokrivača na Antarktiku, zajedno sa vodom koja otiče u Vedelovo more. „Oblast u kojoj je ova studija rađena ima dovoljno leda da podigne nivo mora na globalnom nivou za 4,3 metra.“ kaže glaciolog Martin Sigert sa Imperijalnog koledža u Londonu. „Koliko će se ovog leda istopiti i koliko brzo, zavisi od toga koliko je baza leda klizava. Novootkriveni rečni sistem mogao bi snažno da utiče na ovaj proces.“
Naučnici odavno znaju da voda teče ispod ledenih pokrivača. Ovo se dešava na dva načina: geotermalna toplota i trenje mogu da istope ledene pokrivače ispod glečera, dok duboke pukotine mogu da kanališu površinsku otopljenu vodu do njenog podnožja. Potonje se mnogo više dešava na Arktiku i Grenlandu zbog većih sezonskih varijacija u debljini leda. Ono što nova studija pokazuje jeste da na Antarktiku ima dovoljno topljenja u podnožju ledenih pokrivača da se mogu formirati reke. Ovi kanali slatke vode pod visokim pritiskom mogu zauzvrat da ubrzaju proces topljenja leda jer baza glečera postaje manje stabilna na mestu gde se susreće sa morem.
Iako su naučnici sve bolji u merenju topljenja leda na severnom i južnom polu, procesi koji pokreću ovo topljenje su prilično komplikovani. Otkrića poput ovog pružaju bolji uvid u osnovne procese, što znači da se mogu generisati precizniji modeli gubitka leda u budućnosti. „Prethodne studije su proučavale interakciju između ivica ledenih pokrivača i okeanske vode kako bi se utvrdilo kako topljenje zapravo izgleda,“ kaže glaciolog Nil Ros sa Univerziteta Njukasl (Britanija). „Međutim, otkriće reke koja seže stotinama kilometara u unutrašnjost kopna i pokreće neke od ovih procesa pokazuje da ne možemo u potpunosti razumeti topljenje leda bez razmatranja čitavog sistema: ledenog pokrivača, okeana i slatke vode.”
Istraživači kažu da ako se nastavi topljenje leda na Antarktiku, a leta budu dovoljno topla da stvore površinsko topljenje i pukotine, to bi moglo značajno da utiče na skrivene reke koje već postoje, što bi ledenom pokrivaču dalo sezonski karakter, kao što je slučaj sa Grenlandom. Svi ovi faktori mogu dovesti do povratnih petlji gde dodatno otapanje samo po sebi izaziva još brže razmere povlačenja leda. Jedan od načina na koji bi se to moglo dogoditi jeste kroz duboke vodotokove koji uzrokuju da se led brže kreće preko suvog zemljišta, stvarajući više trenja i još više topljenja. Sada naučnici želi da primene iste tehnike u drugim delovima kontinenta ne bi li otkrili slične nepoznanice, sa mogućim posledicama na 100 kilometara sa obe strane glavnih podlednih reka.
„Kada smo pre nekoliko decenija prvi put otkrili jezera ispod antarktičkog leda, mislili smo da su izolovana jedna od drugih,“ kaže Sigert. „Sada počinjemo da shvatamo da dole postoje čitavi sistemi, međusobno povezani ogromnim rečnim mrežama, baš kao što bi postojali da preko njih ne naležu hiljade metara leda.”
(ScienceAlert-ZTP, foto: W. Bulach)
