Kako se svet zagreva i topljenje glečera nastavlja, Arktik bi mogao da postane „plodno tlo“ za nove virusne pandemije, uz povećani rizik od sledeće ebole, gripa ili Sars-Cov-2 koji će stići ili kasnije. U novoj studiji, istraživači su analizirali tlo i jezerski sediment iz jezera Hazen, najvećeg jezera po zapremini severno od Arktičkog kruga. Očitavajući segmente DNK i RNK pronađene u tlu, naučnici su pokušali da identifikuju grupu virusa prisutnih u ekosistemu.
Koristeći kompjuterski algoritam za povezivanje virusa sa lokalnim životinjama, biljkama i gljivama kao nosiocima, tim je uspeo da utvrdi rizik od prenošenja virusa, tj. sposobnosti virusa da pređu na nove vrste domaćina i nastave da se šire, kao što je Sars-Cov-2 preskočio sa populacije divljih životinja na ljude. „Rizik od prenošenja se povećava sa rastakanjem glečera, što je mikroprimer klimatskih promena,“ pišu istraživači u svom radu. „Budu li klimatske promene pomerile potencijalne virusne vektore i rezervoare ka severu, Visoki Arktik bi mogao postati plodno tlo za nove pandemije.”
Istraživači su uporedili evolucioni put i virusa i domaćina, tražeći varijacije i sličnosti između njih, te samim tim mogućnost promene statusa kvo i naknadnog širenja virusa. „Sa evolucionog stanovišta, virusi su skloniji da inficiraju domaćine koji su filogenetski bliski njihovom prirodnom domaćinu, verovatno zato što im je lakše da zaraze i kolonizuju vrste koje su genetski slične,“ objašnjavaju istraživači. U skladu sa prethodnim studijama, koje pokazuju kako uništeni pejzaži mogu spojiti patogene, parazite i domaćine na nove načine, istraživači tvrde da povećano oticanje glečera podrazumeva veće šanse da virusi pređu na domaćine iz grupe eukariota.
Međutim, povećani rizik od prenošenja razlikovao se u uzorcima sedimenta tla i jezera. U zemljištu, sa visokim dotokom otopoljenog leda, rizik se povećao do određene tačke a zatim naglo opao, dok je rizik nastavio da raste u uzorcima jezerskog sedimenta. Istraživači ovo objašnjavaju tezom da povećano rastakanje znači da se više organskog materijala, i organizama u njemu, spira u jezero umesto da ostane na kopnu. „Kako se klima menja, metabolička aktivnost arktičke mikrobiosfere se takođe pomera, što zauzvrat utiče na brojne ekosistemske procese kao što je pojava novih patogena,“ pišu istraživači. Visoki Arktik, odnosno najseverniji regioni, je deo sveta koji je najranjiviji na klimatske promene. Tokom poslednjih nekoliko decenija, trećina zimskog leda Arktičkog okeana je nestala.
Istovremeno, naučnici upozoravaju i na povećani pandemijski rizik uzrokovan višestrukim faktorima, naročito ljudskim aktivnostima koje uništavaju prirodna staništa i prisiljavaju ljude i životinje da žive u sve suženijim staništima. Potreba da se razume veza između promene staništa i blizine novih izvora bolesti podvlači ovu najnoviju studiju, a sa globalnim zagrevanjem koje će verovatno poterati mnoge vrste dalje na sever radi održavanja sličnih temperatura, potencijal za prenošenje virusa na nove vrste biće u porastu.
„Ovaj dvostruki efekat klimatskih promena, i veći rizik od prenosa i pomeranje vrsta prema severu, mogao bi imati dramatične efekte na Visokom Arktiku,“ pišu istraživači. „Razdvajanje ovog rizika od stvarnog prenosa i pandemija biće kritičan poduhvat koji treba nastaviti paralelno sa nadzornim aktivnostima.”
(ScienceAlert-ZTP, foto: Andrea Toffaletti/Getty)
